Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή Υποσυνείδητο Άγχος

Αυτή η ψυχολογική διαταραχή χαρακτηρίζεται από υπερβολική και επίμονη ανησυχία για μια σειρά γεγονότων και δραστηριοτήτων, που οδηγεί σε σημαντική αγωνία και έκπτωση της καθημερινής λειτουργικότητας.

Η ρίζα αυτής της διαταραχής μπορεί να εντοπιστεί στη βρεφική ηλικία, όπου ο φόβος του αφανισμού ή του θανάτου βιώνεται για πρώτη φορά. Ως βρέφη, βασιζόμαστε στους γονείς για να ανακουφίσουν αυτόν τον φόβο, δημιουργώντας μια αίσθηση ασφάλειας. Ωστόσο, εάν αυτός ο φόβος δεν ανακουφιστεί επαρκώς, εδραιώνεται βαθιά στο υποσυνείδητο, εκδηλώνοντας ως άγχος στη μετέπειτα ζωή. Αυτός ο φόβος, αν και απωθημένος στο ασυνείδητο, παραμένει πάντα παρών και επανεμφανίζεται σε περιόδους άγχους, συχνά με τη μορφή κρίσεων πανικού.

Η κλινική ψυχολογία κατηγοριοποιεί αυτά τα συμπτώματα στη γενικευμένη αγχώδης διαταραχή όταν επιμένουν για τουλάχιστον έξι μήνες και προκαλούν σημαντική δυσφορία. Ωστόσο, η κατανόηση αυτού του γεγονότος είναι μόνο το πρώτο βήμα προς την επίτευξη της απαλλαγής από το άγχος. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι το ταξίδι προς την ανάρρωση περιλαμβάνει την αντιμετώπιση των φόβων που είναι βαθιά ριζωμένοι στον ψυχισμό μας.

Η ωριμότητα σε αυτό το πλαίσιο δεν έχει να κάνει μόνο με την αλλαγή της συμπεριφοράς μας, αλλά με την κατανόηση των άλλων και του εαυτού μας σε βαθύτερο επίπεδο. Αυτή η διαδικασία αυτογνωσίας είναι ένα δύσκολο έργο που απαιτεί να αντιμετωπίσουμε κατάματα τους φόβους και τις ανησυχίες μας.

Το άγχος ουσιαστικά είναι ένα: ο φόβος θανάτου. Στην αρχή της ζωής, κατά την βρεφική ηλικία έρχεται σαν ένα αίσθημα αφανισμού. Αυτό το αίσθημα είναι πάρα πολύ έντονο και κατευνάζεται από την ορμή της ζωής που προέρχεται από το ίδιο το σώμα το οποίο προσπαθεί να αυτοσυντηρηθεί βάζοντας σε ενέργεια όλους τους διαθέσιμους μηχανισμού τους οποίους διαθέτει. Όμως σε εκείνη την ηλικία αυτή η προσπάθεια του οργανισμού δεν είναι αρκετή γιατί το βρέφος δεν είναι σε θέση να δράσει προκειμένου να αποτρέψει τους κινδύνους της πείνας, των διακυμάνσεων της θερμοκρασίας και της έλλειψης επικοινωνίας η οποία τότε είναι τόσο απαραίτητη όσο και η δημιουργία του εαυτού. Οπότε χρειάζεται ένα βοηθητικό εγώ. Αυτό το παρέχει η φιγούρα που το φροντίζει.

Το άγχος δεν μπορεί ποτέ να φροντιστεί ολόκληρο αλλά μπορεί να παρηγορηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αν συμβεί αυτό τότε μένει μόνο μια ανάμνηση του φόβου αφανισμού. Απωθείται κατά τον μεγαλύτερο βαθμό στο ασυνείδητο πεδίο του ψυχισμού και μένει εκεί για όλη τη ζωή μέχρι και πριν το θάνατο όπου αναγκαστικά επανέρχεται αφού είναι ταυτόσημο με αυτόν. Αυτή είναι και η πιο σημαδιακή στιγμή στην αρχή της ζωής και στο τέλος της ζωής. Ανάμεσα σε αυτά τα διαστήματα προσπαθούμε να ζήσουμε χωρίς αυτό το άγχος. Κανείς δεν πιστεύει ότι θα πεθάνει πραγματικά. Ακόμα κι όταν το παραδεχόμαστε, δεν είναι πραγματικό σε συναισθηματικό επίπεδο. Αν το παραδεχόμασταν συναισθηματικά, εκείνη τη στιγμή θα παθαίναμε μια ισχυρή κρίση άγχους αφανισμού, κοινώς μία κρίση πανικού. Οπότε δεν είναι δυνατόν να συμβεί. Στους ανθρώπους που παθαίνουν τέτοιες κρίσεις συμβαίνει μόνο για λίγα δευτερόλεπτα και είναι κατακλυσμιαία.

Στη ψυχιατρική, στην κλινική ψυχολογία και στην ψυχοθεραπεία κάνουμε τεκμηριωμένες κατηγοριοποιήσεις εφόσον βλέπουμε ότι πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν τα ίδια συμπτώματα. Ωστόσο αυτό δεν διευκολύνει τον άνθρωπο που βιώνει αυτά τα άγχη σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με άλλους. Αυτό σημαίνει ότι οι απωθήσεις δεν έχουν πετύχει είτε γιατί παρέμειναν περισσότερο από ότι έπρεπε στη συνείδηση λόγω πολύ μεγάλων ματαιώσεων π.χ απώλεια φροντίδας ή καθόλου φροντίδα, είτε γιατί το φροντιστικό περιβάλλον ήταν ανεπαρκές σε ένα βαθμό να συμπορευτεί με το βρέφος.

Η εκδήλωση του υποσυνείδητου άγχους εκδηλώνεται μέσω πολυάριθμων συμπτωμάτων, τα οποία συχνά επικαλύπτονται με εκείνα της αγχώδους διαταραχής, ωστόσο διαθέτουν διακριτά χαρακτηριστικά που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Τα συμπτώματα αυτά δεν είναι πάντα άμεσα εμφανή, καθώς συχνά λειτουργούν κάτω από το επίπεδο της συνειδητής επίγνωσης. Ωστόσο, μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής και την αίσθηση ελευθερίας των ατόμων.

Το υποσυνείδητο άγχος παρουσιάζεται συχνά με σωματικά συμπτώματα, όπως χρόνια κόπωση, μυϊκή ένταση και διαταραχές του ύπνου. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επιμένουν ακόμη και όταν δεν υπάρχουν αναγνωρίσιμοι στρεσογόνοι παράγοντες, αντανακλώντας την παρατεταμένη, διάχυτη ποιότητα του υποσυνείδητου άγχους. Το άτομο που πάσχει μπορεί επίσης να αντιμετωπίζει δυσκολία στη συγκέντρωση ή να αισθάνεται ότι το μυαλό του είναι συνεχώς κενό, γεγονός που υποδηλώνει την ψυχική πίεση που προκαλείται από αυτό το είδος άγχους.

Συναισθηματικά, το υποσυνείδητο άγχος μπορεί να οδηγήσει σε επίμονα αισθήματα νευρικότητας και ευερεθιστότητας. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να είναι δυσανάλογα με την εκάστοτε κατάσταση ή μπορεί να προκύψουν χωρίς κάποιο διακριτό έναυσμα. Το άτομο μπορεί επίσης να παλεύει με μια διάχυτη ανησυχία που είναι δύσκολο να ελεγχθεί, υπογραμμίζοντας περαιτέρω την υποσυνείδητη φύση αυτού του άγχους.

Η έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά που εκτίθενται σε επίμονο στρες, τραύμα ή έλλειψη ασφαλούς δεσμού μπορεί να αναπτύξουν αυξημένη ευαισθησία σε πιθανές απειλές, προδιαθέτοντάς τα έτσι για αγχώδεις διαταραχές αργότερα στη ζωή τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι μια δύσκολη παιδική ηλικία οδηγεί αναπόφευκτα σε άγχος. Ωστόσο, μπορεί να συμβάλει στην κατασκευή ενός υποσυνείδητου πλαισίου όπου κυριαρχούν ο φόβος και η ανησυχία.

Αναπόσπαστο μέρος αυτής της διαδικασίας είναι η ανάπτυξη μηχανισμών αντιμετώπισης. Ένα παιδί που δεν καθοδηγείται στη διαχείριση του άγχους μπορεί να δυσκολεύεται να ρυθμίσει τα συναισθήματα, οδηγώντας στην εκδήλωση συμπτωμάτων άγχους. Από την άλλη πλευρά, ένα περιβάλλον φροντίδας συχνά παρέχει στα παιδιά τα εργαλεία για την αποτελεσματική διαχείριση του στρες, προάγοντας τη συναισθηματική ανθεκτικότητα.

Σε κοινωνικό πλαίσιο, η διάχυτη ανησυχία και ο φόβος που συνδέονται με την αγχώδης διαταραχή μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές αποφυγής, όπου τα άτομα μπορεί να επιλέξουν να αποσυρθούν από κοινωνικές δραστηριότητες ή σχέσεις από φόβο για την κρίση ή την αποτυχία. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση, μοναξιά και τεταμένες σχέσεις, παρεμποδίζοντας έτσι τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και την ελευθερία τους να συνδεθούν με άλλους.

Επαγγελματικά, η συνεχής κατάσταση άγχους και ανησυχίας μπορεί να εμποδίσει σημαντικά την παραγωγικότητα και την απόδοση. Τα άτομα μπορεί να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, να λάβουν αποφάσεις και να τηρήσουν τις προθεσμίες, οδηγώντας σε εργασιακή δυσαρέσκεια και αστάθεια. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει σωματικά συμπτώματα όπως κόπωση, πονοκεφάλους και γαστρεντερικά προβλήματα, επηρεάζοντας περαιτέρω την ικανότητα του ατόμου να αποδίδει αποτελεσματικά σε ένα εργασιακό περιβάλλον.

Πολλές φορές τα άτομα καταφεύγουν στα ναρκωτικά ή το αλκοόλ ως λανθασμένο μηχανισμό αντιμετώπισης για να ανακουφίσουν τα διάχυτα συναισθήματα ανησυχίας και φόβου. Αυτή η διαδικασία αυτοθεραπείας όχι μόνο εντείνει τη σοβαρότητα της αγχώδους διαταραχής, αλλά οδηγεί επίσης σε έναν φαύλο κύκλο εξάρτησης και συμπτωμάτων στέρησης, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κατάσταση του ατόμου.

Οι ουσίες μπορεί αρχικά να φαίνεται ότι παρέχουν προσωρινή ανακούφιση από τα συμπτώματά τους. Ωστόσο, η παρατεταμένη χρήση οδηγεί συχνά σε ανοχή, απαιτώντας υψηλότερες δόσεις για να επιτευχθεί το ίδιο ηρεμιστικό αποτέλεσμα, κλιμακώνοντας έτσι τον κίνδυνο εθισμού.

Επιπλέον, τα συμπτώματα στέρησης από αυτές τις ουσίες συχνά αντικατοπτρίζουν συμπτώματα άγχους, όπως ανησυχία, ευερεθιστότητα και δυσκολία συγκέντρωσης.

Η απεμπλοκή από αυτόν τον κύκλο της κατάχρησης ουσιών και του άγχους απαιτεί ολοκληρωμένες στρατηγικές θεραπείας που αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα και τα δύο ζητήματα.

Σε μια προσπάθεια διαχείρισης του άγχους που είναι ριζωμένα στο υποσυνείδητο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφοροι μηχανισμοί αντιμετώπισης για την άμβλυνση των συμπτωμάτων της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία είναι μια ευρέως αναγνωρισμένη μέθοδος για τη διαχείριση του άγχους. Περιλαμβάνει την επανεκπαίδευση των μοτίβων σκέψης και των συμπεριφορών του ατόμου, αντικαθιστώντας τους παράλογους φόβους και την αρνητική αυτο-ομιλία με πιο υγιείς, θετικές επιβεβαιώσεις. Αυτό βοηθά τα άτομα να αντιμετωπίζουν το άγχος τους, αντί να το αποφεύγουν, μειώνοντας σταδιακά τη δύναμή του στη ζωή τους.

Η ενσυνειδητότητα και ο διαλογισμός μπορεί επίσης να είναι ιδιαίτερα ευεργετικά. Εστιάζοντας στην παρούσα στιγμή και αναγνωρίζοντας το άγχος χωρίς κριτική, τα άτομα μαθαίνουν να ανέχονται τα συναισθήματά τους αντί να κατακλύζονται από αυτά. Η τακτική εξάσκηση μπορεί να συμβάλει σε σημαντική μείωση των συμπτωμάτων, καλλιεργώντας μια αίσθηση εσωτερικής γαλήνης.

Σωματικές δραστηριότητες μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη ρύθμιση του άγχους. Συνδέοντας το μυαλό και το σώμα μέσω της κίνησης και της αναπνοής, οι δραστηριότητες αυτές μειώνουν τις ορμόνες του στρες και ενισχύουν τις χημικές ουσίες που βελτιώνουν τη διάθεση, ανακουφίζοντας το άγχος και προάγοντας τη συνολική ευεξία.

Η ενσωμάτωση μιας ισορροπημένης διατροφής και επαρκούς ύπνου στην καθημερινή ρουτίνα είναι ένα άλλο σημαντικό βήμα. Αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν σημαντικά την ψυχική μας υγεία και η παραμέλησή τους μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα άγχους.

Ο κρίσιμος ρόλος της ψυχοθεραπείας στη διαχείριση του άγχους έγκειται στην ικανότητά της να διευκολύνει τη βαθύτερη κατανόηση των υποσυνείδητων φόβων και ανησυχιών του ατόμου. Αυτή η θεραπευτική προσέγγιση βοηθά στην αποκάλυψη της πηγής του άγχους, παρέχοντας μια πλατφόρμα για τα άτομα να αντιμετωπίσουν και να κατανοήσουν καλύτερα τους βαθιά ριζωμένους φόβους τους. Μέσα από αυτή τη διαδικασία αυτογνωσίας και κατανόησης μπορεί κανείς να απελευθερωθεί από τα δεσμά του άγχους του.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία είναι μια ευρέως χρησιμοποιούμενη μορφή ψυχοθεραπείας που βοηθά στη διαχείριση των αγχωδών διαταραχών. Εξοπλίζει τα άτομα με αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης, διδάσκοντάς τους πώς να αλλάζουν τα αρνητικά πρότυπα σκέψης και συμπεριφοράς. Κατανοώντας τη συσχέτιση μεταξύ των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών τους, το άτομο μπορεί να αναδιαμορφώσει ενεργά τις γνωστικές του στρεβλώσεις, μειώνοντας τελικά τα επίπεδα άγχους του.

Η θεραπεία έκθεσης, μια άλλη μορφή ψυχοθεραπείας, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στη διαχείριση άγχους ή φοβιών. Περιλαμβάνει τη σταδιακή έκθεση των ατόμων στο αντικείμενο ή την κατάσταση που φοβούνται, βοηθώντας τα να συνειδητοποιήσουν ότι ο φόβος τους είναι συχνά μεγαλύτερος από τον πραγματικό κίνδυνο.

Επιπλέον, η ψυχοθεραπεία παρέχει επίσης ένα ενσυναίσθητο και μη επικριτικό περιβάλλον για να εκφράσουν τα άτομα ελεύθερα τις ανησυχίες τους. Η θεραπευτική σχέση καλλιεργεί την εμπιστοσύνη, επιτρέποντας στο άτομο να εξερευνήσει τους φόβους του χωρίς το φόβο της κρίσης ή της απόρριψης.

Σε μια πραγματική ψυχοθεραπεία ο ναρκισσισμός πλήττεται. Αρχίζει και καταλαβαίνει κανείς ότι δεν είναι ο μόνος και ο μοναδικός στον κόσμο. Ότι δεν έχει μόνο εκείνος προβληματισμούς, άλυτα θέματα, ανασφάλεια, θλίψη, ενοχές, ντροπή, αηδία, σεξουαλικότητα. Μέσα από την σχέση θεραπευόμενου θεραπευτή, μέσα από τα όνειρα που φέρνει στη θεραπεία και μέσα από τις αυθόρμητες σκέψεις του θεραπευόμενου, έρχεται στην επιφάνεια ολόκληρος ο εαυτός. Εκεί αρχίζουν να γίνονται επανορθώσεις όπου χρειάζεται γιατί ενεργοποιείται η συναισθηματική ζωή του ανθρώπου. Σε αυτό το μέρος της ζωής είναι κρυμμένη η ουσία της ύπαρξης και όχι στην λογική ζωή. Το άγχος που δεν έχει αιτία, εμφανίζεται σε ανύποπτες και σε ευχάριστες στιγμές και δεν είναι λογικό. Είναι άγχος που δεν βρίσκεται στη συνείδησή μας. Είναι άγχος που προέρχεται από καταπιεσμένα συναισθήματα τα οποία δεν τα γνωρίζουμε. Τα έχουμε μέσα μας αλλά δεν τα γνωρίζουμε. Όσο παράξενο κι αν φαίνεται αυτό. Όσο μεγαλύτερη αίσθηση παντοδυναμίας έχει κανείς, που σημαίνει ότι δεν έχει ωριμάσει ψυχολογικά, τόσο δυσκολότερα παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει τον εαυτό του. Αλλά κανείς δεν τον γνωρίζει τον εαυτό του γι’ αυτό και οι σχέσεις έχουν τόσο μεγάλα και πολύπλοκα προβλήματα. Τον εαυτό του δεν τον μαθαίνει κανείς παρά μόνο αν προσπαθήσει να τον αναλύσει. Αλλά αυτή η ανάλυση δεν γίνεται με την λογική. Δεν γίνεται στο σχολείο, δεν γίνεται στην οικογένεια, δεν γίνεται στις ιδεολογίες, δεν γίνεται στις τέχνες, δεν γίνεται στις επιστήμες. Όλα αυτά είναι μέσα τα οποία χρησιμοποιεί κανείς για να εκφραστεί. Άλλο πράγμα όμως είναι η έκφραση και άλλο πράγμα να καταλάβεις μέσα σου πως αισθάνεσαι. Η έκφραση δίνει την ψευδή εντύπωση λόγω της έντασής της ότι είναι θεραπευτική. Ωστόσο δεν έχει σχέση με θεραπεία.

Ο αντίκτυπος των αγχωδών διαταραχών εκτείνεται πέρα από το άτομο, με τις προσωπικές σχέσεις να σηκώνουν συχνά το κύριο βάρος της συναισθηματικής αναταραχής. Το άγχος, από τη φύση του, μπορεί να δημιουργήσει μια συνεχή κατάσταση έντασης και φόβου που μπορεί να εμποδίσει την επικοινωνία, την εμπιστοσύνη και τη συναισθηματική οικειότητα στις σχέσεις. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, όπως η υπερβολική ανησυχία για τη σχέση, ο φόβος της σύγκρουσης ή η αποφυγή ορισμένων καταστάσεων που μπορεί να προκαλέσουν άγχος.

Επιπλέον, τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές μπορεί να αναζητούν συνεχώς επιβεβαίωση από τους συντρόφους τους, γεγονός που μπορεί να γίνει συναισθηματικά εξαντλητικό με την πάροδο του χρόνου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έναν κύκλο εξάρτησης που μπορεί να επιβαρύνει περαιτέρω τη σχέση.

Η αποτελεσματική επικοινωνία είναι μια κρίσιμη πτυχή της διαχείρισης του άγχους στις σχέσεις. Είναι σημαντικό για το άτομο με αγχώδη διαταραχή να εκφράζει τα συναισθήματά του και για τον σύντροφό του να ακούει και να παρέχει υποστήριξη χωρίς να κρίνει. Η θεραπεία και η συμβουλευτική μπορεί να είναι ευεργετική και για τα δύο μέρη, παρέχοντας στρατηγικές αντιμετώπισης και τεχνικές για τη διαχείριση των συμπτωμάτων άγχους.

Οπότε η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή έχει τις ρίζες της σε αυτό το πλαίσιο της συναισθηματικής ζωής. Δείχνει ότι πολύ σημαντικά αισθήματα έχουν καταπιεστεί και πιέζουν να βγουν στην επιφάνεια. Αν συνεχίζουν να καταπιέζονται τότε δημιουργούνται συμπτώματα με πρώτο εκείνο του υψηλού άγχους το οποίο ουσιαστικά υποδηλώνει ένα σήμα κινδύνου προειδοποιώντας ότι ο εαυτός είναι σε κατάσταση κλονισμού. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά όταν κανείς είναι έτοιμος να δεσμευτεί και να δει σοβαρά ότι θέλει να αλλάξει τη ζωή του.

*Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την έγγραφη άδεια του συγγραφέα

Δείτε επίσης: Οιστριονική Διαταραχή Προσωπικότητας

Δείτε επίσης: Οι πηγές του άγχους

Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας απαιτεί δέσμευση, αφοσίωση και απευθύνεται μόνο σε όσους βλέπουν σοβαρά ότι χρειάζεται να αλλάξουν τη ζωή τους. Αν σκέφτεστε να ξεκινήσετε αυτό το ταξίδι, καλέστε με στο 211 71 51 801 για να κλείσετε ένα ραντεβού και να δούμε μαζί πώς μπορώ να σας βοηθήσω
Μιχάλης Πατεράκης
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής
Δέχομαι κατόπιν ραντεβού
Καρνεάδου 37 Κολωνάκι
Τηλ: 211 71 51 801
www.mixalispaterakis.gr
www.psychotherapy.net.gr